Systemisch Perspectief op Veranderen
Voor de zojuist herziene uitgave van het boek Essenties van Verandermanagement, een kleine canon van veranderkundige benaderingen (Boom, juli 2021) scheef ik het hoofdstuk Systemisch Perspectief op Veranderen, over de fenomenologische benadering van systeemdenken (kortweg Systemisch Werk). Organisaties worden daarin gezien als levende systemen. Systeemdenken zie ik als belangrijk om antwoord te geven op complexe vraagstukken van deze tijd. In de fenomenologische benadering van systeemdenken speelt waarnemen van de dieperliggende patronen een centrale rol. Fenomenologie gaat over kijken zonder oordeel. En daar ben je zelf in het geding. Het raakvlak tussen buiten (de organisatie) en binnen (jij als waarnemer) is waar dit hoofdstuk over gaat. Uitgangspunten van de fenomenologische benadering van systeemdenken:
- Problemen zijn symptomen van een dieperliggend issue in de onderstroom. Het zijn oplossingen voor de huidige situatie, die vragen om begrepen te worden in plaats van te worden opgelost.
- Door uit te zoomen en openlijk nieuwsgierig te zijn, krijg je zicht op de onderstroom. Dit noemen we fenomenologisch waarnemen of ‘waarnemen vanuit het midden’.
- Een systeem kent een aantal systemische wetmatigheden die we hanteren als ‘brillen’ om door te kijken. Deze zijn: insluiten, ordening, uitwisseling en bestemming.
- Je neemt jezelf mee. Wat je waarneemt wordt bepaald door wie je bent. Het systeem waarin je opgroeide en het systeem waarin je werkt raken elkaar in jou. Hoe meer je bewust bent van jezelf en de patronen uit je systeem van herkomst, hoe ‘schoner’ je kunt waarnemen.
- Constellaties of opstellingen kunnen helpen om het systeem uit te beelden en patronen zichtbaar te maken en deze te ervaren.
